تخلیه فاضلاب شهری یکی از اختراعات مهم بشر به حساب می آید و امروزه در اکثر شهرهای جهان سیستم گردآوری تخلیه فاضلاب شهری راه اندازی گردیده که وظیفه آن گردآوری و انتقال فاضلاب از منازل و ساختمان ها به تصفیه خانه فاضلاب می باشد. کانال تخلیه فاضلاب شهری متشکل از لوله های بزرگ فاضلابی می باشد که با اتصال به یکدیگر شبکه ای را تولید کرده اند که فاضلاب از طریق آن به تصفیه خانه منتقل می شود. در زمان های قبل که کانال فاضلاب وجود نداشت از چاه های فاضلابی برای دفع و رها سازی فاضلاب استفاده می شد ولی در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی دیگر چاه های فاضلابی مورد استفاده قرار نمی گیرند و کانال تخلیه فاضلاب شهری جایگزین آن شده است.
بوسیله تخلیه فاضلاب شهری می توان فاضلاب تولیدی را به تصفیه خانه منتقل کرده و آن را به آب سالم برای طبیعت تبدیل کرد. در شهرهای ساحلی دفع فاضلاب خام شهری یا پساب تصفیه مقدماتی به داخل دریا و اقیانوس از حیث اقتصادی به صرفه‌تر از تصفیه ثانویه تخلیه فاضلاب شهری می باشد. در این شیوه فاضلاب بوسیله لوله‌هایی در فاصله‌ای دور از ساحل در ته دریا در چند نقطه به وسیله دیفیوزر تخلیه میشود. امروزه بخش اعظمی از دانشمندان و صاحب نظران، آیتم تخلیه به دریا را برای شهرهای ساحلی در مقایسه با بقیه شیوه‌های تصفیه و تخلیه فاضلاب شهری، آیتم مناسب می دانند.
دفع فاضلاب در چاه های فاضلابی
در گذشته برای دفع فاضلاب از چاه های فاضلاب استفاده می شد و فاضلاب منازل و ساختمان ها داخل آن ها گردآوری و دفع میشد. به این صورت که در زیر هر ساختمان یک چاه فاضلاب حفر می شد و فاضلاب از مبادی ورودی مانند سینک ظرفشویی، سیفون دستشویی و کفشوی ها توسط لوله های فاضلاب به چاه فاضلاب منتقل و به داخل چاه تخلیه میشد. چاه فاضلاب محل تخلیه و گردآوری فاضلاب ساختمان بود که این چاه ها پس از مدتی پر می شدند و نیاز به تخلیه فاضلاب شهری نیز داشتند. در آن صورت بایستی از یکی شرکت های رفع گرفتگی لوله و تخلیه فاضلاب شهری درخواست شود تا توسط تانکر تخلیه فاضلاب شهری درون چاه را مکش کرده و تخلیه کند.
همینطور چاه های فاضلاب به معنی دفع فاضلاب در طبیعت بودند و به همین دلیل حجم زیادی فاضلاب در طبیعت شهرها رها میشد که منجر به آلوده و کثیف سازی محیط زیست و آب های زیر زمینی میشد و تخلیه فاضلاب شهری انجام نمیشد. دیگر اختلال چاه های فاضلاب احتمال ریزش و تخریب آنان بود که در صورت کهنه و قدیمی شدن نیاز به تجدید بنا و مستحکم سازی آن ها نیز وجود داشت. همینطور جنس بد خاک و عمق چاه نیز از جمله مسائل مهم در حفر چاه فاضلاب می‌باشند. گرچه در موارد زیادی از چاه های فاضلاب استفاده میشود البته می بایست بیان کرد که این نوع چاه ها مخاطرات جدی و جبران ناپذیری برای طبیعت دارا هستند. علت هم ساختار این چاه ها می باشد که با فاضلاب آلودگی فراوان وارد آن میشوند و به وسیله زمین جذب می گردد. این آلودگی ها به داخل زمین راه پیدا کرده و در نتیجه آب های زیر زمینی و طبیعت را آلوده و کثیف می کنند. این اما تمام ماجرا نیست و بعضی اشخاص فرصت طلب برای راحتی عمل تخلیه فاضلاب شهری را در رودخانه ها تخلیه می‌کنند که این آیتم خسارات بیشتری را داراست.
مراحل جمع آوری و تخلیه فاضلاب شهری
دو نوع سیستم های دفع فاضلاب داریم؛ سیستم تخلیه فاضلاب شهری و سیستم چاه بدون تخلیه فاضلاب شهری.
متاسفانه در بیشتر شهرهای کشور به جهت ضعف و نقص در بخش سیستم تخلیه فاضلاب شهری، هنوز برای دفع فاضلاب از سیستم چاه استفاده می شود. سیستم چاه برای دفع فاضلاب، خسارت های جدی به محیط زیست و سلامتی بشر می زند.
فرآیند جمع آوری و تصفیه و تخلیه فاضلاب شهری از درب منازل تا تصفیه خانه فاضلاب به این صورت می باشد که در صدر فاضلاب های تولیدی در ساختمان ها توسط سیستم لوله کشی فاضلاب دورن ساختمان گردآوری می‌گردد و از روش لوله خروجی فاضلاب ساختمان به کانال فاضلاب شهری، تخلیه فاضلاب شهری وارد می گردد. کانال گردآوری فاضلاب متشکل از لوله های فاضلاب بزرگ در کل شهر است و در تمام خیابان ها و کوچه ها که ساختمان موجود هست این لوله های نصب گردیده اند. فاضلاب ساختمان ها به لوله فاضلاب داخل کوچه یا خیابان می ریزد.
فاضلاب ساختمان های هر کوچه به داخل لوله اصلی ریخته می گردد و این حجم از فاضلاب به حرکت در آمده و به سمت لوله های اصلی حرکت می‌نماید و در آن ریخته می‌گردد. به همین صورت ادامه می یابد و فاضلاب در نهایت از روش لوله های اصلی انتقال فاضلاب به سمت تصفیه خانه که در بیرون شهر واقع شده است انتقال می یابد. در تخلیه فاضلاب شهری فاضلاب بعد از طی روند متفاوت و به کارگیری از روش های نوین علمی تصفیه می شود و فضولات و آلودگی های آن از میان می رود و در نهایت آبی پاک و روشن بدست می‌آید که از آن در مصارف کشاورزی استفاده میشود. به علت اینکه این آب دیگر حاوی آلودگی نبوده و فارغ از هیچ مشکلی می توان آن را در طبیعت رها سازی کرد و حتی از آن برای کشاورزی نیز استفاده نمود.
روش های دفع فاضلاب انواع چاه
برای دفع فاضلاب 2 نوع چاه داریم: • چاه سپتیک • چاه جذبی
در انتخاب شیوه دفع فاضلاب بایستی به نوع خاک و سطح آب های زیرزمینی منطقه دقت کنیم. بهتره در محدوده هایی که بیش تر ماسه، شن و خرده سنگ داره از چاه جذبی و در محدوده هایی که دارنده سطح آب زیرزمینی بالا، باتلاقی یا این که خاک رس متعددی داره از چاه سپتیک استفاده کنیم. گهگاه چاه به علت پر شدن سر ریز می شه و شاهد بالا آمدن آب از کف توالت و کفشورها خواهید بود که در این صورت می بایست سریعا چاه را تخلیه کنید و تخلیه فاضلاب شهری صورت پذیرد.
چاه جذبی همون طور که از اسمش پیداست بر طبق جذب فعالیت میکنه؛ یعنی برای دفع فاضلاب می بایست آب رو جذب کنه. کارکرد چاه جذبی شدیدا متعلق به جنس خاک و نوع زمین اطرافش می باشد، بطوری که دسته خاک اون منطقه بایستی جذب کننده آب باشه. خوبه که بدونین شن و ماسه بدلیل دارا بودن شکاف های ریز در بینشون از مناسب ترین جذب کننده های آب هستن. به خاطر داشته باشین هرگز نباید در ناحیه هایی که خاک رس دارا هستند، چاه جذبی حفر کرد؛ زیرا خاک رس نمیتونه فاضلاب رو دفع کنه و چاه به سرعت پر میشه. چاه جذبی 3 بخش داره: گلدونی، میله و انباره. گلدونی به بخش دهانه که به شکل گلدون، مخروط یا قیف می‌باشد، گلدونی میگن. گلدونی جایی است که فاضلاب از لوله ها به داخل چاه منتقل میشه. میله بدنه چاه که تا لایه نفوذ پذیر خاک ادامه داره، میله میگن.
پیشنهاد میشه برای هماهنگ بودن حفر چاه با بنا ساختمون، دستکم عمق میله 6 متر و قطر اون 80 تا 100 سانتی متر باشه. انباره در لایه نفوذپذیر آب مخزنی گنبدی صورت حفر میشه که به اون انباره میگن. در انباره فضولات نشت میکنن و با جذب آب در لایه نفوذپذیر، آب و فاضلاب از هم جداگانه میشن. بهتره که چاه فاضلاب انسانی از آب بارون جداگانه باشه و در صورت امکان ازهم فاصله داشته باشن. حجم انباره به عوامل ذیل بستگی داره:
- تعداد طبقه های ساختمون
- نوع استفاده از ساختمون
- تعداد حمام و دست شویی
- تعداد اشخاصی که توی ساختمون زندگی میکنن
- قدمت چاه
میزان نفوذ آب در خاک اون محدوده در حالتی که که آب بارون هم وارد چاه بشه بایستی اون رو هم اضافه کنیم. چاه سپتیک برای ایجاد بدنه چاه سپتیک از موادی به کارگیری میشه که نفوذپذیر نباشه. این مواد بایستی مقاوم باشن برای همین بیشتر از بتن، پلی اتیلن، مواد پلیمری و… استفاده میشه.
نقش چاه سپتیک مراقبت فاضلابه و نباید اجازه بده فاضلاب به محیط اطراف نشت کنه. چاه سپتیک بایستی در بازه زمان های معین و کوتاه به وسیله تانکرها تخلیه بشه. تخلیه چاه و تخلیه فاضلاب شهری در تهران و در دیگر شهرها بوسیله اشخاص ماهر انجام میشود که میتوانید با تماس به آن ها دسترسی داشته باشید. اساس فعالیت چاه سپتیک اینطوریه که اول فاضلاب داخل چاه میشه و تا وقتی که چاه لبریز بشه باقی میمونه تا بعد از مدتی با دستگاه های منحصر به فرد اینکار تخلیه بشه.
روش تصفیه و تخلیه فاضلاب شهری
میزان و روش تخلیه فاضلاب شهری به خصوصیت‌های کیفی اولیه فاضلاب ورودی و ملزومات موجود برای خروجی بستگی داره. این مختصات بسته به ماهیت بصورت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی دسته بندی می گردند. علاوه بر آلودگی‌های منابع آبی، فاضلاب شهری در بردارنده آلودگی‌هایی خواهد بود که در نتیجه مصارف خانگی، تجاری و صنعتی می‌باشند. مهم‌ترین ویژگی های شیمیایی فاضلاب شهری اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)، کربن آلی کل (TOC)، گونه های متعدد نیتروژن و فسفر، یون کلرید، یون سولفات، قلیائیت، pH، یون فلزات سنگین، عناصر کمیاب و آلاینده‌های مقدم می‌باشند. اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD) معیاری از میزان مواد آلی موجود در فاضلاب بر حسب اکسیژن مورد نیاز برای اکسید نمودن شیمیایی مواد آلی می باشد.
جریان خروجی از تصفیه اولیه هنوز دارنده 40 تا 50 درصد از مواد جامد معلق و نسبتا تمام مواد آلی و معدنی محلول اول است. جهت حذف مواد آلی در تصفیه ثانویه از فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و یا این که بیولوژیکی استفاده می شود:
- لجن فعال
- هوادهی لجن فعال
- برکه‌ها و لاگون ها
- گندزدایی جریانهای خروجی
- تصفیه و دفع لجن
- تغلیظ لجن
- شناور سازی
- هضم لجن
- دفع لجن تصفیه ثالت فاضلاب شهری
تصفیه ثالث یا این که تصفیه پیشرفته تخلیه فاضلاب شهری در برگیرنده جدا سازی بهتر مواد جامد معلق و حذف مواد مغذی می باشد که در این مرحله از بین بردن ترکیبات فسفر و نیتروژن بوسیله مجموعه‌ای از فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی انجام می گردد.
فواید تصفیه سازی فاضلاب شهری
جمع آوری فاضلاب و فواید تخلیه فاضلاب شهری ویژگی های بخش اعظمی داراست که سبب می گردد کشورهای متعدد از تخلیه فاضلاب شهری استفاده نمایند که بعضی از آنان را ذکر میکنیم:
- جلوگیری از آلودگی سطحی محیط زیست
- از بین رفتن بیماری های موجود در فاضلاب و خودداری از انتقال بیماری ها
- عدم آلودگی آب های زیرزمینی
- رفع مخاطرات ریزش چاه و نیاز به لایروبی و تخلیه چاه
- تصفیه فاضلاب و به کار گیری دوباره از حجم زیادی آب
عدم نیاز به حفر چاه و رفع ایرادات آن با دقت به این که سهم زیادی از آب های مصرفی شهرها تبدیل به فاضلاب می گردد لذا به کارگیری از این فرصت جهت تصفیه و تخلیه فاضلاب شهری و استفاده دوباره از آب بسیار مهم می باشد که خوشبختانه این عمل درحال حاضر انجام می گیرد. اما هنوز تصفیه خانه فاضلاب در تمام شهرها ساخته نشده و صرفا شهرهای وسیع و کلان شهرها دارنده تصفیه خانه هستند ولی این امید وجود دارد که در آینده تعداد تصفیه خانه ها ارتقا پیدا نماید و شبکه فاضلاب جای چاه فاضلاب قدیمی را بگیرد و تخلیه فاضلاب شهری به راحتی انجام گیرد.
- ۹۹/۰۲/۳۱